Κλεάνθης Γρίβας

 

ΟΠΙΟΥΧΑ:

 

ΔΑΙΜΟΝΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΗ

 

Δημοσιεύθηκε στην Ελευθεροτυπία (1994) και περιλαμβάνεται στο Κλ. Γρίβας «Οπιούχα», Ν. Σύνορα-Λιβάνης (1995) και Εκδοτική (2006).

 

Στην εποχή μας η «θρησκεία των ψυχοτρόπων ουσιών» αποτελεί λειτουργικό αντιστήριγμα της «θρησκείας της εξουσίας», ως αναντικατάστατο στοιχείο του ιδεολογικού εξοπλισμού, ουσιαστικό μέρος του τελετουργικού της κατίσχυσης και σπουδαίο μέσο του υλικού οπλοστασίου της εξουσίας. Και γι' αυτό ακριβώς το λόγο, η «θρησκεία της εξουσίας» ενισχύει τη «θρησκεία των ψυχοτρόπων ουσιών», την περιχαρακώνει νομοθετικά, την προστατεύει αστυνομικά και την προβάλλει με μια επιστημονικοφανή γλώσσα.

Εξ' ου και η διαπίστωσή μου ότι η τοξικομανία της εξουσίας και η εξουσία της τοξικομανίας, συνυπάρχουν αρμονικά, αλληλοκαθορίζονται και αλληλο-αποσαφηνίζονται στη βάση μιας κοινωνικοπολιτικής εξίσωσης σύμφωνα με την οποία η μια ταυτίζεται με την άλλη, σε βαθμό που να χάνονται απολύτως οποιαδήποτε διακριτά όρια ανάμεσά τους: Η εξουσία της τοξικομανίας δεν είναι παρά μια σκόπιμη και μεθοδευμένη προβολή της τοξικομανίας της εξουσίας πάνω στο κοινωνικό σώμα.

Κι' ακριβώς επειδή η συγκάλυψη αυτού του γεγονότος αποτελεί αναγκαία προϋπόθεση του αφανιστικού «παιχνιδιού της τοξικομανίας» που παίζει η εξουσία σε βάρος της κοινωνίας, όλοι οι εξουσιαστικοί μηχανισμοί προβάλλουν μεθοδικά την εξουσία της τοξικομανίας ως «ύψιστη απειλή» κατά της κοινωνικής συνοχής, και αποσιωπούν συστηματικά την τοξικομανία της εξουσίας από την οποία αποσυντίθεται καθημερινά η κοινωνία.

1. Η ΔΑΙΜΟΝΟΛΟΓΙΑ: Tα οπιούχα είναι «λευκός θάνατος»

Το δαιμονολογικό στερεότυπο του εξαρτημένου από οπιούχα, που επιβλήθηκε στην κοινή γνώμη από την κρατική εξουσία, μέσω της προπαγάνδας των διωκτικών μηχανισμών, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, των ηθικολόγων, των παπάδων, των δασκάλων και των ανυποψίαστων γιατρών, σκιαγραφείται παραστατικά σε μια απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου των ΗΠΑ το 1962:

«Ο εξαρτημένος από ναρκωτικές ουσίες είναι ένας ζωντανός νεκρός... Τα δόντια του προβάλλουν απ' το στόμα.. Η όρεξή του χάνεται. Το στομάχι και τα έντερά του δεν λειτουργούν καλά. Η χοληδόχος κύστη και διάφοροι αδένες φλεγμαίνουν. Τα μάτια και το δέρμα κιτρινίζουν. Σε ορισμένες περιπτώσεις ο βλεννογόνος της μύτης είναι φλεγμονώδης και κόκκινος. Η αναπνοή του είναι δύσκολη. Το οξυγόνο στο αίμα είναι μειωμένο. Αναπτύσσεται βρογχίτιδα και φυματίωση. Τα καλά στοιχεία του χαρακτήρα εξαφανίζονται και τα κακά κυριαρχούν. Τα σεξουαλικά όργανα καθίστανται ανενεργά. Οι φλέβες καίγονται και στο δέρμα υπάρχουν μελανά σημάδια. Το σώμα διαπερνάται από κύματα πόνου. Τα νεύρα τρέμουν. Εμφανίζονται αιφνίδιοι σπασμοί. Η σκέψη κυριαρχείται από φαντασιώσεις και φανταστικούς φόβους που μερικές φορές καταλήγουν σε τέλεια παραφροσύνη. Και συχνά επέρχεται ο θάνατος, ένας πολύ πρόωρος θάνατος... Αυτό είναι το βασανιστήριο που υφίσταται ο εξαρτημένος από ναρκωτικά. Η μοίρα του είναι να ζει ως ζωντανός-νεκρός».

(Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ: Απόφαση στην υπόθεση Robinson versus California, 370 U.S., 660, 1962)

Αυτή η τρομοκρατική περιγραφή του «νεκροζώντανου» εξαρτημένου, που αποτελεί το κεντρικό στοιχείο του μαζικού παραληρήματος που πυροδοτεί και ανατροφοδοτεί διαρκώς η αχαλίνωτη απαγορευτική προπαγάνδα, προκειμένου να εξασφαλιστεί η συνενοχή ολόκληρης της κοινωνίας στις μαζικές διώξεις και την εξόντωση των ατόμων που επιλέχτηκαν να παίξουν το ρόλο του αποδιοπομπαίου τράγου στην εποχή μας, βρίσκεται σε πλήρη διάσταση με την πραγματικότητα και να είναι διαμετρικά αντίθετη με την εικόνα του εξαρτημένου που αναδύεται από την εμπειρική γνώση και την επιστημονική έρευνα.

2. Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ: Τα οπιούχα είναι εξαρτησιογόνα φάρμακα με χαμηλή τοξικότητα

Ολες οι ουσίες που δρουν όπως το όπιο, ταξινομούνται σε δύο μεγάλες κατηγορίες, τα οπιούχα και τα οπιοειδή:

- Τα οπιούχα παράγονται από το όπιο και διακρίνονται α) στα φυσικά παράγωγα του οπίου που περιέχονται στο όπιο και εξάγονται αμέσως απ' αυτό, όπως η μορφίνη, η κωδεϊνη, η θηβαϊνη, η παπαβερίνη και η νοσκαπίνη, και β) στα ημισυνθετικά παράγωγα του οπίου που λαμβάνονται εμμέσως από το όπιο κατόπιν ειδικής επεξεργασίας του, όπως η ηρωίνη, η ετορφίνη, κ.α.

- Τα οπιοειδή είναι εξ' ολοκλήρου εργαστηριακά συνθετικά προϊόντα (μεθαδόνη, πεθιδίνη, μεπεριδίνη).

Αμεσες δράσεις: Τα οπιούχα έχουν χαμηλή τοξικότητα, δεν προκαλούν ψυχοδιανοητικές και σωματικές βλάβες και οι πιο εκσεσημασμένες παρενέργειές τους είναι η δυσκοιλιότητα και η στένωση της κόρης των ματιών.

Δρουν κυρίως στο κεντρικό νευρικό σύστημα και δευτερευόντως σε άλλα όργανα και συστήματα.

H δράση τους είναι αναλγητική, ηρεμιστική, ευφορική, υπνογόνα, αντιβηχική και αντιδιαρροϊκή.

Με συνήθεις δόσεις, ο λήπτης, αρχικά βιώνει ένα αίσθημα ηρεμίας, ευφορίας και αυξημένη ερωτική επιθυμία, που ακολουθείται από γλυκό ύπνο. Με μεγάλες δόσεις, εκδηλώνεται μέθη, διανοητική σύγχυση, ονειρικές ψευδαισθήσεις, και με πολύ μεγάλες δόσεις, παραλήρημα ή διέγερση, κώμα και θάνατος.

Χρόνια επίδραση: Το σημαντικότερο αποτέλεσμα της συστηματικής χρήσης των οπιούχων είναι ανάπτυξη ανοχής και, κυρίως, η εξάρτηση απ' αυτά.

Ανοχή είναι το φαινόμενο κατά το οποίο ο τακτικός χρήστης μιας ουσίας, χρειάζεται αυξανόμενες, μέχρι ενός ορίου, ποσότητες αυτής της ουσίας, προκειμένου να πετύχει το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα.

Εξάρτηση είναι το φαινόμενο κατά το οποίο, η διακοπή της λήψης μιας ουσίας έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση ενός στερητικού συνδρόμου. Η ένταση της εξάρτησης είναι συναρτημένη με το είδος, τη δόση, τον τρόπο λήψης και κυρίως με τη συχνότητα και τη διάρκεια της χρήσης μιας εξαρτησιογόνας ουσίας.

Κατά τα άλλα, ο εξαρτημένος χρήστης που έχει τη δυνατότητα να προμηθεύεται νόμιμα τα οπιούχα που του χρειάζονται, δεν εμφανίζει αξιοσημείωτες μεταβολές στις σωματικές και ψυχοδιανοητικές του λειτουργίες:

«Ενας μέτριος χρήστης οπίου παραμένει σωματικά, ψυχικά και διανοητικά ανέπαφος για πολλά χρόνια... Η μέτρια χρήση δεν προκαλεί αξιόλογη σωματική εξάρτηση, αλλά ο οπιομανής δημιουργεί πολύ ισχυρό ψυχολογικό δεσμό με το όπιο. Ενας παλιός χρήστης οπίου μπορεί να χρησιμοποιεί δόσεις 200 ή 300 φορές μεγαλύτερες από τον αρχάριο».

(Α. Δαβαρούκας και Γ. Σουρέτης, Τοξικομανία, Αθήνα, 1981, σ. 26. Οι δύο συγγραφείς είναι γενικοί αρχίατροι των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων).

Παρενέργειες: Οι πιο συνηθισμένες παρενέργειές τους είναι η δυσκοιλιότητα και η στένωση της κόρης των ματιών (μύση). Oρισμένοι χρήστες αισθάνονται δυσφορία, άγχος, ανησυχία, φόβο, ναυτία, εμετούς, ζάλη, ίλιγγο και επιπόλαιη αναπνοή.

Υπερβολικές δόσεις μπορούν να οδηγήσουν σε κώμα και, μερικές φορές, στο θάνατο, συνήθως από αναπνευστική ανεπάρκεια. Αποτελεσματικό αντίδοτο στην υπερβολική δόση είναι η Ναλοξόνη (ενέσιμη μορφή της ναλτρεξόνης).

Στερητικό σύνδρομο: To στερητικό σύνδρομο των οπιούχων, παρ' ότι είναι επώδυνο για το άτομο που το υφίσταται, κατά κανόνα δεν συνεπάγεται κινδύνους για τη ζωή του, και μόνο σε ορισμένες εξαιρετικές περιπτώσεις μπορεί να αποβεί και θανατηφόρο.

- Τα συμπτώματά του αρχίζουν να εκδηλώνονται 4-6 ώρες μετά τη λήψη της τελευταίας δόσης του οπιούχου, φτάνουν στην κορύφωσή τους μεταξύ 48-72 ωρών και εν συνεχεία βαθμιαία αποδυναμώνονται για να εξαλειφτούν εντελώς σε 5-6 μέρες.

- Ενα άτομο εξαρτημένο από κάποια ουσία, μπορεί να αποφύγει τα συμπτώματα της στέρησής της παίρνοντας τη συγκεκριμένη ουσία ή κάποια άλλη με παρεμφερείς φαρμακολογικές δράσεις.

Θάνατοι των χρηστών: Οι θάνατοι των χρηστών των νοθευμένων περιττωμάτων που προσφέρονται ως ηρωίνη στη μαύρη αγορά οφείλονται αποκλειστικά και μόνο στη χρήση νοθευμένης ηρωίνης ή στην ταυτόχρονη λήψη της με φάρμακα που δρουν κατασταλτικά (αλκοόλ, ηρεμιστικά, κ.α.) ή διεγερτικά (αμφεταμίνες, κ,α,) στο κεντρικό νευρικό σύστημα, και όχι σε υπερβολική δόση της ανύπαρκτης «καθαρής» ή «καθαρότερης» ηρωίνης.

Συμπέρασμα: Τα οπιούχα είναι εξαρτησιογόνες ουσίες με πολύ χαμηλή τοξικότητα, και δεν προκαλούν βλάβες στις σωματικές και ψυχοδιανοητικές λειτουργίες του χρήστη:

Τα οπιούχα «ακόμη και σε περίπτωση κατάχρησης, δεν προκαλούν φυσικές βλάβες στο νευρικό σύστημα, το ήπαρ ή την καρδιά (σ' αντίθεση με το αλκοόλ και τα βαρβιτουρικά) και δεν παράγουν ψυχωτικές εμπειρίες (σ' αντίθεση με τις αμφεταμίνες και την κοκαΐνη).»

(L. Grinspoon και J. Bakalar, Drug Abuse and Dependence, The Harvard Medical School Mental Health Review, No 1, 1990, σ. 14.)

Ο L. Grinspoon είναι καθηγητής της ψυχιατρικής στo πανεπιστήμιο του Harvard, διεθνώς καταξιωμένος ως αυθεντία για τις ψυχοτρόπες ουσίες, έχει γράψει πολλά πανεπιστημιακά βιβλία και επιστημονικές εργασίες, έχει διατελέσει μέλος πολλών συμβουλευτικών επιστημονικών επιτροπών της προεδρίας και της κυβέρνησης των ΗΠΑ και σύμβουλος της «Επιτροπής Ναρκωτικών» του ΟΗΕ, είναι ένθερμος υποστηρικτής της αντι-απαγόρευσης και μέλος της LIA. Ο J. Bakalar είναι καθηγητής του δικαίου στo πανεπιστήμιο του Harvard.

3. Χρήση, Εξάρτηση, «Πρόβλημα Ναρκωτικών»

Τα οπιούχα είναι εξαρτησιογόνες ουσίες με πολύ χαμηλή τοξικότητα και δεν προκαλούν αξιοσημείωτες βλάβες στις σωματικές και ψυχοδιανοητικές λειτουργίες του χρήστη τους.

Συνεπώς, τα σοβαρότατα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εξαρτημένοι από οπιούχα (ατομική και κοινωνική υποβάθμιση με τον εξαναγκασμό τους στη διάπραξη ποινικών αδικημάτων, την πορνεία, τη μικροδιακίνηση, τις συναλλαγές με το οργανωμένο έγκλημα, την κατανάλωση των πανάκριβων περιττωμάτων που προσφέρονται ως «ηρωίνη» στη μαύρη αγορά, τις διώξεις, τις συλλήψεις, τις καταδίκες και την περιθωριοποίηση, τον υποσιτισμό, την παραμέληση της ατομικής υγιεινής, τις λοιμώξεις και το θάνατο από δηλητηρίαση ή «υπερβολική δόση») δεν προέρχονται απ' αυτή καθαυτή τη χρήση της ουσίας και την εξάρτηση απ' αυτή, αλλά από την εφαρμοζόμενη απαγορευτική και κατασταλτική πολιτική.

Η μικρή διάρκεια της δράσης των οπιούχων, σημαίνει ότι οι εξαρτημένοι πρέπει να παίρνουν από 1 έως 4 δόσεις το 24ωρο, προκειμένου να αποφύγουν την εκδήλωση των επώδυνων στερητικών συμπτωμάτων. Και, λόγω της απαγόρευσης, μοναδικός τρόπος για να ικανοποίησουν αυτή την ανάγκη, είναι αναγκαστική προσφυγή στα πανάκριβα περιττώματα της μαύρης αγοράς, πράγμα που εξαναγκάζει τους περισσότερους εξαρτημένους να εξασφαλίζουν τα χρήματα που απαιτεί ο τακτικός εφοδιασμός τους με την ουσία που έχουν ανάγκη, αναπτύσσοντας δραστηριότητες που τους εξαθλιώνουν ατομικά και κοινωνικά, υπό το κράτος της αγωνίας του επικείμενου στερητικού συνδρόμου.

Η σχέση του ανθρώπου με τις διάφορες ψυχοτρόπες ουσίες αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα του ανθρώπινου είδους σ' όλη τη διάρκεια της βιολογικής και ιστορικής του διαδρομής, από την εμφάνισή του μέχρι σήμερα. Και η διερεύνηση αυτής της σχέσης καθιστά αναγκαία την αποσαφήνιση και τη διάκριση των εννοιών της χρήσης, της εξάρτησης και του «προβλήματος των ναρκωτικών», που συσκοτίζονται και αλληλοεπικαλύπτονται τεχνηέντως για την εξυπηρέτηση των εκάστοτε εξουσιαστικών σκοπιμοτήτων.

1) Η χρήση των ψυχοτρόπων ουσιών είναι ένα κατ' εξοχήν ατομικό-ψυχολογικό γεγονός στο οποίο απλώς παρεισφρέουν, επιβοηθητικά ή αποτρεπτικά, ορισμένοι κοινωνικοί παράγοντες. Αυτό το ατομικό-ψυχολογικό γεγονός συνδέεται άμεσα με τις ξεχωριστές και ιδιαίτερες, για κάθε άνθρωπο, ανάγκες να είναι σε κατάσταση ευεξίας, να απαλύνει το φυσικό πόνο, να μειώνει την ψυχική πίεση, να διασκεδάζει, να βιώνει άλλες καταστάσεις συνείδησης, να αντιμετωπίζει διάφορες αντιξοότητες της ζωής, να επιβιώνει σε σκληρές κλιματολογικές συνθήκες, κ.α.

2) Η εξάρτηση από τις ψυχοτρόπες ουσίες είναι ένα σύνθετο, πρωτίστως βιολογικό και δευτερευόντως ψυχικό γεγονός, στο οποίο παρεμβαίνουν, βοηθητικά ή αποτρεπτικά, ορισμένοι κοινωνικοί παράγοντες.

Αυτό το ατομικό-βιολογικό γεγονός είναι συναρτημένο με τη δομή και τη λειτουργία του νευρικού συστήματος, το οποίο παράγει φυσικά ενδογενή οπιούχα (ενδογενείς μορφίνες, πράγμα που σημαίνει φυσική ηρωίνη) και διαθέτει ειδικούς υποδοχείς στους οποίους δρουν.

Απ' αφορμή την ύπαρξη αυτής της δομής, κάθε άνθρωπος που θα εκτεθεί σε συστηματική λήψη οπιούχων για ένα ορισμένο διάστημα, θα αναπτύξει εξάρτηση απ’ αυτά, ανεξάρτητα από την προσωπικότητα, τη χαρακτηριοδομή και την κοινωνική του θέση.

3) Το «πρόβλημα των ναρκωτικών» είναι ένα κατ' εξοχήν κοινωνικό-πολιτικό γεγονός στο οποίο υπεισέρχονται ορισμένοι βιολογικοί και ψυχολογικοί παράγοντες, και το οποίο κατασκευάζεται εξουσιαστικά, από την «παράλογη» ποινικοποίηση της χρήσης ορισμένων ψυχοτρόπων ουσιών, πράγμα που, ακόμα και στη χειρότερη περίπτωση, δεν αποτελεί παρά μια τυπική πράξη αυτοπροσβολής.

Η χρήση των ψυχοτρόπων ουσιών είναι προϊόν ατομικής επιλογής. Η συστηματική και επί ικανό διάστημα χρήση των εξαρτησιογόνων ψυχοτρόπων ουσιών (αλκοόλ, καπνός, ηρεμιστικά, οπιούχα, κ.α.) συνεπάγεται την ανάπτυξη μιας βιολογικής σχέσης ανάμεσα στο χρήστη και την ουσία, ενώ των μη-εξαρτησιογόνων ουσιών (κάνναβη και τα παράγωγά της, μαριχουάνα, χασίς, φύλλα κόκας, κ.α.) δεν συνεπάγεται κάτι τέτοιο. Είναι μια ατομική επιλογή που δεν αποτελεί πρόβλημα ούτε για το άτομο, ούτε για την κοινωνία, μέχρι τη στιγμή που μετατρέπεται σε ατομική και κοινωνική τραγωδία και σε «πρόβλημα ναρκωτικών» με την απαγορευτική-κατασταλτική παρέμβαση της εξουσίας.

ΧΡΗΣΗ ψυχοτρόπων ουσιών - ΕΞΑΡΤΗΣΗ από ψυχοτρόπες ουσίες

ΠΡΟΒΛΗΜΑ "ναρκωτικών"