ΦΑΚΕΛΟΣ ΑΘΕΟΛΟΓΙΑ
Επιμέλεια: Κλεάνθης Γρίβας
Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό ΖΕΝΙΘ, τεύχος 13, 2006
Μέρος 5. H ελευθερία του λόγου σε κίνδυνο
Η δύση υποχωρεί στις απειλές των σκοταδιστών
● 2005. Βρετανία. Σάλος ξέσπασε στη Βρετανία για τη λογοκρισία που ασκήθηκε ώστε να μην προσβληθούν οι μουσουλμάνοι από ανέβασμα στο Λονδίνο του θεατρικού αριστουργήματος του κορυφαίου δραματουργού Κρίστοφερ Μαρλόυ «Ο Ταμερλάνος» (1580). Έτσι, κόπηκαν σκηνές (το Κοράνι που καίγεται, όπως προβλέπει ο Μάρλοου) και πολλές αναφορές στον Μωάμεθ (όπως στο απόσπασμα όπου ο Ταμερλάνος λέει ότι ο Μωάμεθ «δεν αξίζει να λατρεύεται» ή ότι «παραμένει στην κόλαση»), επειδή ο σκηνοθέτης Φαρ φοβήθηκε ότι θα πυροδοτούνταν βίαιες αντιδράσεις.
● 2006. Ιανουάριος. Μαχητικές διαδηλώσεις και συγκρούσεις με δεκάδες νεκρούς ξέσπασαν σε όλο τον μουσουλμανικό κόσμο, επειδή η δανέζικη εφημερίδα «Jyllands-Posten» δημοσίευσε (στις 30 Σεπτεμβρίου 2005) 12 σκίτσα με τίτλο «Τα πρόσωπα του Μωάμεθ». Πολλές ευρωπαϊκές εφημερίδες κήρυξαν «πόλεμο στον πόλεμο των φανατικών», αναδημοσιεύοντας από τη «Jyllands-Posten» τις γελοιογραφίες του Μωάμεθ, υπερασπιζόμενες την ελευθερία λόγου και της έκφρασης.
Σ’ αυτή τη γραμμή κινήθηκαν οι Die Welt, Berliner Zeitung (Γερμανία), France Soir, Charlie-Hebdo (Γαλλία), ABC (Ισπανία), El Periodico (Καταλανία), La Stampa, Il Corriere della Sera (Ιταλία), Blick (Ελβετία), De Volkskrant, De Telegraph, NRC Handelsblad (Ολλανδία), Dnes (Τσεχία). Συνολικά, τα σκίτσα αναδημοσιεύτηκαν σε 143 εφημερίδες 56 χωρών - οι περισσότερες από αυτές στη Δύση.
«Θα παίρναμε τις μουσουλμανικές αντιδράσεις περισσότερο στα σοβαρά αν ήταν λιγότερο υποκριτικές. Όταν η συριακή τηλεόραση μετέδωσε δραματοποιημένα ντοκιμαντέρ που απεικόνιζαν ραβίνους ως κανίβαλους, οι ιμάμηδες έμειναν σιωπηλοί», έγραψε η γερμανική «Die Welt» δημοσιεύοντας ένα από τα επίμαχα σκίτσα του Μωάμεθ στο πρωτοσέλιδό της
«Ναι, Έχουμε Δικαίωμα να Γελοιογραφούμε τον Θεό», έγραψε η γαλλική «France Soir», δημοσιεύοντας και μία γελοιογραφία που απεικονίζει τον Θεό των χριστιανών, των μουσουλμάνων, των Εβραίων και των βουδιστών παρέα πάνω σε ένα σύννεφο και τον πρώτο να λέει στον δεύτερο: «Μην γκρινιάζεις Μωάμεθ... εδώ μάς έκαναν ΟΛΟΥΣ καρικατούρα».
«Κανένα θρησκευτικό δόγμα δεν μπορεί να επιβάλει εαυτόν σε μια δημοκρατική και κοσμική κοινωνία. Πρέπει κανείς να αποδέχεται ότι κάποιος άλλος μπορεί να θίξει τα θρησκευτικά του πιστεύω, να τον σοκάρει», έγραψε η γαλλική «France Soir».
Οι φανατικοί μουσουλμάνοι βρήκαν συμμάχους στους διαχειριστές της εξουσίας στη Δύση: Από τον Μπιλ Κλίντον, τον Ζακ Σιράκ και τον Βλαντιμίρ Πούτιν μέχρι τη δανέζικη αντιπολίτευση (και στα καθ’ ημάς, τον κ. Χριστόδουλο Παρασκευαϊδη) που, με διάφορες αιτιολγίες, καταδίκασαν τα σκίτσα. Πράγμα που ανάγκασε τον διευθυντής της «Jyllands Posten», Κάρστεν Γιούστεν να δηλώσει: «Οι σκοτεινές δικτατορίες νίκησαν».
● 2006. Σεπτέμβριος. Βατικανό. Ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ' μιλώντας στο Ρέγκενσμπουργκ (Γερμανία), προκάλεσε την οργή των μουσουλμάνων επειδή χρησιμοποίησε μια φράση του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μανουήλ Παλαιολόγου Β' (14ος αιώνας) σύμφωνα με την οποία «ο Μωάμεθ έφερε στον κόσμο μονάχα κακά και απάνθρωπα πράγματα». Ύστερα από έντονες αντιδράσεις από μουσουλμανικές χώρες και από εκατομμύρια μουσουλμάνους ανά τον κόσμο, ο Πάπας εξέφρασε τη λύπη του που προσεβλήθησαν οι μουσουλμάνοι από τις δηλώσεις του, σημειώνοντας πως δεν αντανακλούν τις προσωπικές του απόψεις. Το σχετικό κείμενο στην ιστοσελίδα του Βατικανού έχει «διορθωθεί» επτά φορές.
● 2006. Σεπτέμβριος. Γερμανία. Η Διεύθυνση της Όπερας του Βερολίνου προκάλεσε έντονη διαμάχη στη Γερμανία σχετικά με την ελευθερία του λόγου και της έκφρασης, επειδή ακύρωσε την προγραμματισμένη παραγωγή του έργου «Ιδομενέας» του Μότσαρτ, φοβούμενη έντονες αντιδράσεις από τον μουσουλμανικό κόσμο. Ο λόγος; Σε μια σκηνή παρουσιάζονταν τα κομμένα κεφάλια του Βούδα, του Ιησού Χριστού, του Ποσειδώνα και του Μωάμεθ, κάτι που θεωρήθηκε πως μπορεί να προκαλέσει το Ισλάμ.
Αντιδρώντας, ο Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Βόλφγκανγκ Σόιμπλε δήλωσε ότι «η απόφαση είναι παράλογη και μη αποδεκτή. Όταν ο μη-μουσουλμανικός κόσμος ξεπερνά τα όρια, κάνοντας υπερβολικά πολλούς συμβιβασμούς σε τέτοια θέματα, δεν θα καταφέρει να πείσει τους Μουσουλμάνους πως η ελευθερία του λόγου και η ανοχή είναι καλύτερα από τον φονταμενταλισμό».
Ο δήμαρχος του Βερολίνου Κλάους Βοβεράιτ διαπίστωσε ότι «η αυτολογοκρισία δίνει σε όσους πολεμούν τις αξίες μας μία εκ των προτέρων επιβεβαίωση πως δεν θα αγωνιστούμε γι' αυτές». Και ο υπουργός Πολιτισμού της Γερμανίας Μπερντ Νόιμαν, τόνισε ότι «όταν ο φόβος για πιθανές αντιδράσεις οδηγεί σε αυτολογοκρισία, τότε τίθεται σε κίνδυνο η δημοκρατική κουλτούρα της ελευθερίας του λόγου».
«Μαζί απέναντι στον νέο απολυταρχισμό»
Μ’ αυτό το τίτλο κυκλοφόρησε η κοινή, ανοιχτή επιστολή 12 διανοουμένων, στην οποία τονίζεται:
«Αφού ξεπέρασε τον φασισμό, τον ναζισμό και τον σταλινισμό, ο κόσμος αντιμετωπίζει τώρα μια νέα απολυταρχική παγκόσμια απειλή: τον ισλαμισμό.
Αξιώνουμε την οικουμενικότητα της ελευθερίας της έκφρασης, ώστε να μπορεί η κριτική σκέψη να εκφράζεται σε όλες τις ηπείρους, ενάντια σε κάθε κακοποίηση και κάθε δόγμα.
Τα πρόσφατα γεγονότα, που συνέβησαν έπειτα από τη δημοσίευση σκίτσων του Μωάμεθ σε ευρωπαϊκές εφημερίδες, αποκάλυψαν την αναγκαιότητα μιας μάχης γι' αυτές τις οικουμενικές αξίες.
H μάχη αυτή δεν θα κερδηθεί με τα όπλα, αλλά στο ιδεολογικό πεδίο. Αυτό που παρακολουθούμε δεν είναι ούτε σύγκρουση πολιτισμών ούτε ανταγωνισμός μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Είναι μια παγκόσμια μάχη, η οποία αντιπαρατάσσει δημοκράτες και θεοκράτες…
Οι δημοκράτες και τα ελεύθερα πνεύματα όλων των χωρών, πρέπει να διασφαλίσουν πως ο αιώνας μας θα είναι ένας αιώνας Διαφωτισμού και όχι σκοταδισμού».
