Κώστας Γαβράς: «Ενήλικες στην Αίθουσα" (του Eurogroup),
Ανήλικοι στην Κριτική
Κλεάνθης Γρίβας
6-10-2019
«Το παιχνίδι πρέπει να είναι δίκαιο,
πρέπει όμως ταυτόχρονα να είναι έτσι κανονισμένα
ώστε να κερδίζει πάντοτε ο ίδιος παίχτης».
Jan Kott, Σαίξπηρ ο σύγχρονός μας
(Ηριδανός, 1970, σελ. 139)
Οι αγανακτισμένοι εγχώριοι «κριτικοί» της τελευταίας ταινίας του Κώστα Γαβρά, παραβλέπουν σκοπίμως (για ευεξήγητους λόγους) το γεγονός ότι ο Κώστας Γαβράς δεν έκανε μια ταινία από τον Βαρουφάκη και για τον Βαρουφάκη. Έκανε μία ταινία από τον Βαρουφάκη για το Eurogroup, ένα σύγχρονο Μινώταυρο που τρέφεται με ανθρώπινες υπάρξεις, προφυλαγμένος απολύτως από ένα καθεστώς κραυγαλέας παρανομίας (υπαρξιακής) και αδιαφάνειας (λειτουργικής).
Όπως και στην Ομολογία, ο Κώστας Γαβράς δεν έκανε μια ταινία από και για τον Αρτουρ Λόντον, συγγραφέα του εξαιρετικού ομώνυμου βιβλίου, αλλά μια ταινία από τον Λόντον και για τους μηχανισμούς καταπίεσης και εξόντωσης στις χώρες του ανύπαρκτου σοσιαλισμού.
Οποίος δεν το καταλαβαίνει αυτό, δεν καταλαβαίνει τίποτα από τη σχέση κινηματογράφου και πολιτικής και θα μπορούσε κάλλιστα να ασχοληθεί με ταινίες που φτιάχνονται με βάση τη συνήθη συνταγή «σεξ, βία, αίμα, σπέρμα» και άλλα συναφή καρυκεύματα…
Στα περισσότερα έργα του Κώστα Γαβρά παρελαύνουν αυθεντικοί φονιάδες, που ήταν κάτοχοι ή δουλικά όργανα μιας ανελέητης εξουσίας είτε και κάτοχοι και όργανά της, συγχρόνως.
Στην τελευταία, άκρως ενδιαφέρουσα ταινία του, «Ενήλικες στην Αίθουσα» παρελαύνουν παρηκμασμένοι «δολοφόνοι με (όχι και τόσο) άσπρα γάντια», θλιβερά και αποκρουστικά εκτελεστικά όργανα μιας απρόσωπης ανελέητης και ανεξέλεγκτης εξουσίας που καταστρέφει τους λαούς. Μιας εξουσίας που το βασικό της εργαλείο στον ευρωπαϊκό χώρο είναι το Eurogroup.
Το Eurogroup είναι το θέμα που θέλει να αναδείξει ο Κώστας Γαβράς στο «Ενήλικες στην Αίθουσα» και όχι ο Γιάνης Βαρουφάκης. Το Eurogroup με τη μασονικού χαρακτήρα συγκρότηση και λειτουργία του, είναι ένα όργανο-φάντασμα που λειτουργεί παράνομα, δεδομένου ότι δεν έχει καμιά απολύτως νομιμοποίηση (δεν προβλέπεται από κανένα άρθρο της Ευρωπαϊκής Συνθήκης που διαμόρφωσε την Ευρωπαϊκή Ένωση), και λειτουργεί σε καθεστώς απόλυτης αδιαφάνειας και μυστικότητας, δηλαδή απόλυτης αντιδημοκρατικότητας, χωρίς να κρατάει –και, συνεπώς, να δημοσιεύει– πρακτικά των συνεδριάσεών του (για ευνόητους λόγους).
Και εδώ παρεμβαίνει ο καθοριστικός ρόλος του Γιάνη Βαρουφάκη, του πρώτου (και μάλλον, τελευταίου) πολιτικού που τόλμησε να σπάσει την γκανγκστερική «δέσμευση της εχεμύθειας» (ή «ομερτά» στη γλώσσα της Μαφίας), να μαγνητοφωνήσει τις συζητήσεις στο παράνομο «κονκλάβιο» των υπαλληλίσκων των πραγματικών Ιδιοκτητών της Ευρώπης (του χρηματιστικού κεφαλαίου), και να μπορεί να αποδείξει στην κοινή γνώμη ποιοι (διανοητικοί) νάνοι και με τί παιδαριώδεις «αιτιολογίες» παίρνουν αποφάσεις που αφορούν τη ζωή 500 εκατομμυρίων Ευρωπαίων. Και, το τόλμησε, εκτός των άλλων και γιατί ο ίδιος είναι ένας αυτοδημιούργητος διανοούμενος με ανεξάρτητη σκέψη που έπαιρνε στα σοβαρά της δεσμεύσεις του απέναντι στους ανθρώπους που τον ψήφισαν και όχι ένας ανεπάγγελτος επαγγελματίας «πολιτικός του κομματικού σωλήνα».
Σε κάθε περίπτωση, με το «Ενήλικες στην Αίθουσα», ο Κώστας Γαβράς συνεχίζει, απλώς, να ανανεώνει με ελεύθερο, αδογμάτιστο και κριτικό τρόπο σκέψης τη σχέση του κινηματογράφου με την πολιτική, την ιστορία και την οικονομία, να συνθέτει με τις ταινίες του μια κινηματογραφική τοιχογραφία των μορφών εξουσίας που συγκροτήθηκαν στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, σ’ ανατολή και δύση (Ζ, Κατάσταση Πολιορκίας, Αγνοούμενος, Ομολογία), και να ανιχνεύει τις μορφές εξουσίας που άρχισαν να συγκροτούνται στις αρχές του 21ου αιώνα (Κεφάλαιο, Ενήλικες στην Αίθουσα)
Απ΄ αυτή την άποψη είναι φυσικό και αναμενόμενο κάθε ταινία του να αντιμετωπίζει μια δηλητηριώδη επίθεση από εκείνους που θίγονται, είτε από την άποψη του ιδεολογικού τους αγκυροβόλιου και της διανοητικής τους νωθρείας, είτε, συχνότερα, από την άποψη των ιδιοτελών τους συμφερόντων. Μια ματιά στις κύριες δημιουργίες του, φτάνει να πείσει γι’ αυτό:
- Z. Για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη, αριστερού βουλευτή συνεργαζόμενου με την ΕΔΑ, στη Θεσσαλονίκη, στις 22 Μάϊου 1983.
- Ομολογία. Για τη συνέχιση των σταλινικών δικών της Μόσχας στις κατεχόμενες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης.
- Ειδικό δικαστήριο. Για τις διατεταγμένες δολοφονίες από τα δικαστήρια σκοπιμότητας, στο δωσιλογικό καθεστώς του Βισύ στη Γαλλία.
- Αμήν. Για το ρόλο του Βατικανού στο Ολοκαύτωμα των Εβραίων.
- Κατάσταση Πολιορκίας και Αγνοούμενος. Για την επιβολή του βορειαμερικάνικου ιμπεριαλισμού στις χώρες της λατινικής Αμερικής.
- Χάννα K. Για το ισραηλινό-παλαιστινιακό ζήτημα.
- Στίγμα της προδοσίας. Για τη δράση των ναζιστικών οργανώσεων στις ΗΠΑ.
- Μουσικό κουτί. Για την οβιδιακή μεταμόρφωση χιλιάδων ατόμων που διέπραξαν εγκλήματα σε βάρος της ανθρωπότητας, σε «νομοταγείς» πολίτες με την φροντίδα των μυστικών υπηρεσιών.
- Pour Kim Song-Man. Για την υπεράσπιση ενός κρατούμενου συνείδησης στη Νότια Κορέα, ο οποίος υιοθετήθηκε από τη Διεθνή Αμνηστία.
- Το τσεκούρι (2005), Παράδεισος στη Δύση (2009), Το Κεφάλαιο (2012). Τρία έργα με τα προανακρούσματα της διαφαινόμενης κυριαρχίας του εταιρικού καπιταλισμού και των συνεπειών της. Και
- Ενήλικες στην Αίθουσα (Adults in the Room, 2019).
Όλες οι ταινίες του χειροκροτήθηκαν από τους υπέρμαχους της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και επικρίθηκαν από τους αρνητές τους.
Δύο εμβληματικά έργα του, ο Αγνοούμενος και η Ομολογία εγκωμιάστηκαν από τους υπέρμαχους της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, αλλά αντιμετωπίστηκαν επιλεκτικά από τους αριστερούς και τους δεξιούς εξουσιοφρενείς:
- Οι «αριστεροί» εξουσιοφρενείς της φορμόλης και των μαυσωλείων, παγιδευμένοι στο αδιέξοδο σχιζοφρενικό τους σύμπαν, εγκωμίασαν τον Αγνοούμενο (που αποτελούσε μια συντριπτική καταγγελία των μηχανισμών κυριαρχίας του καπιταλιστικού ιμπεριαλισμού στη Λατινική Αμερική, μαζί με την Κατάσταση Πολιορκίας) αλλά καταδίκασαν την Ομολογία που έκανε το ίδιο πράγμα για τους μηχανισμούς κυριαρχίας του κομμουνιστικού ιμπεριαλισμού στην Ανατολική Ευρώπη (ως «δεξιά μεροληπτική προσέγγιση» ή ως «δεξιά παρέκκλιση» στη γλώσσα της Ιερής Εξέτασης).
- Οι δεξιοί εξουσιοφρενείς «του νόμου και της τάξης» παγιδευμένοι στις δικές τους ποικίλες παρανοϊκές ιδεοληψίες (φασισμός, ναζισμός, εθνικισμός, και άλλα συναφή οργανωμένα παραληρήματα), έκαναν το ακριβώς αντίθετο: εγκωμίασαν την Ομολογία και καταδίκασαν τον Αγνοούμενο (ως «αριστερή μεροληπτική προσέγγιση»)
Το ίδιο συμβαίνει και με το «Ενήλικες στην Αίθουσα», τώρα:
- Η δεξιά και οι οπαδοί του «Γερούν, γερά» (αυτή τη σύγχρονη έκδοση του «Βάστα Ρόμελ») θέλουν να ξορκίσουν αυτό που αποκαλύπτει η ταινία:
(α) Ότι το Eurogroup είναι ένα άτυπο, εξωθεσμικό, παραθεσμικό και παράνομο όργανο το οποίο δεν νομιμοποιείται από καμιά Συνθήκη. Συνεπώς, όλες οι αποφάσεις του είναι «έγκυρες» μόνο στα μάτια της συνομοταξίας των νεκροζώντανων γραφειοκρατών που το συγκροτούν, και απολύτως άκυρες για τους Ευρωπαίους πολίτες που τις υφίστανται.
(β) Ότι στις συνεδριάσεις αυτού του παράνομου Eurogroup δεν κρατιούνται πρακτικά (!) και, συνεπώς, είναι αδύνατο να του ασκηθεί οποιοσδήποτε πολιτικός ή δικαστικός έλεγχος, αφενός γιατί το Eurogroup νομικά δεν υφίσταται, και αφετέρου γιατί στις παράνομες συνεδριάσεις του δεν τηρούνται «πρακτικά»,(!) στα οποία θα μπορούσε να στηριχτεί οποιαδήποτε προσπάθεια ελέγχου του.
Μπροστά σ’ αυτή την αυταπόδεικτη και εξευτελιστική για όλους τους Ευρωπαίους λειτουργία του Eurogroup, η επανάληψη της καταγγελίας περί «μεροληπτικής ή μονομερούς προσέγγισης του θέματος, χωρίς να ερωτηθεί και η άλλη (!) πλευρά» φαντάζει αφελής, όταν δεν είναι ιδιοτελής. (*)
Γιατί ποιος θα ήταν ο αντίλογος της «άλλης πλευράς» (ακόμη κι αν υποτεθεί πως υπάρχει); Μήπως η, εξ’ αντικειμένου, αδύνατη υποστήριξη της νομιμότητας της ύπαρξης του Eurogroup ή η επίσης, αδύνατη υποστήριξη της τήρησης πρακτικών κατά τις (παράνομες) συνεδριάσεις του;
Γιατί, αυτή είναι η ουσία της πολύτιμης δουλειάς του Κώστα Γαβρά.
Οι Ευρωπαίοι πολίτες (εάν εξακολουθούν να είναι πολίτες) θα πρέπει να απαιτούν: (α) τα όργανα της Ευρωπαϊκής Ένωσης να υφίστανται νόμιμα και όχι παραθεσμικά (με παρασκηνιακές εν κρυπτών συμφωνίες μειράκιων που δεν έχουν ακόμη απογαλακτιστεί) και (β) να λειτουργούν με διαφάνεια υπό τον διαρκή έλεγχο των πολιτών στους οποίους –υποτίθεται ότι– παρέχουν τις ακριβοπληρωμένες και καθόλου παραγωγικές υπηρεσίας τους.
Κλεάνθης Γρίβας
(*) Μπορούμε να φανταστούμε τί θα υπήρχε στη θέση των τοιχογραφιών του Μιχαήλ Άγγελου στην Καπέλα Σιστίνα εάν «είχε ερωτηθεί και η άλλη πλευρά»: Προφανώς θα υπήρχαν οι αναπαραστάσεις μιας κουστωδίας διεφθαρμένων ανώτατων αξιωματούχων της Εκκλησίας σε ρόλο «ευσεβών» υπηρετών της, πράγμα που θα προκαλούσε ειρωνικά σχόλια και γέλια. ‘Η τί θα υπήρχε στη θέση της Γκουέρνικα, αυτού του εμβληματικού έργου του 20ου αιώνα, εάν ο Πικάσο ήταν αναγκασμένος «να απευθυνθεί και στην άλλη πλευρά». Προφανώς, θα υπήρχαν μόνο τα ερείπια του ισπανικού χωριού Γκουέρνικα που ισοπεδώθηκε από τα κτήνη της Λούφτβάφε.
Ευτυχώς, σήμερα οι –αριστεροί και δεξιοί– πάσχοντες από ζντανοφική ιδεοληψία (μια ανίατη διανοητική –και όχι, ψυχιατρική– νόσο) δεν είναι τόσο επικίνδυνοι όσο τον καιρό που κατείχαν την εξουσία.
