Η έκδοση των 8: ένας δικαιοπολιτικός γρίφος
για το διεθνές δίκαιο και την ελληνική εξωτερική πολιτική
Δρ. Χρήστος Α. Μπαξεβάνης
Μεταδιδακτορικός Ερευνητής στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας/Υπότροφος ΙΚΥ
Παρέμβαση στο Ετήσιο Συνέδριο της Ελληνικής Εταιρίας Διεθνούς Δικαίου & Διεθνών Σχέσεων,
Αθήνα (15-17/12/2017)
Το αίτημα για χορήγηση ασύλου εκ μέρους των οκτώ Τούρκων στρατιωτικών με την παράλληλη απαίτηση των τουρκικών αρχών για άμεση παράδοσή τους αποτέλεσε εξαρχής ζήτημα με κρίσιμες νομικές διαστάσεις, αλλά και αδιαμφισβήτητες διπλωματικές προεκτάσεις. Ο Άρειος Πάγος, ανεξαρτήτως του βαθμού ενοχής, εμπλοκής των εκζητουμένων στην απόπειρα πραξικοπήματος, ή βαρύτητας των αδικημάτων, αποφάσισε τη μη έκδοση 8 Τούρκων αξιωματικών, κρίνοντας ότι η έκδοσή τους στην Τουρκία θα συνιστούσε κίνδυνο “για απάνθρωπη, ανηλεή και ανάλγητη μεταχείριση”, καθώς και κίνδυνο να υποστούν “…μειωτική της προσωπικότητας εξευτελιστική μεταχείριση που αντιβαίνει στο άρ. 3 της ΕΣΔΑ”. Με άλλα λόγια, τόσο η απόφαση, όσο και η κινητοποίηση οργανώσεων, φορέων και απλών πολιτών για την μη έκδοσή τους δεν υποκρύπτει συμπάθεια ή ανοχή προς φορείς αντιδημοκρατικής εκτροπής, αντίθετα διατρανώνει την πίστη στη διεθνή νομιμότητα.
Το ζήτημα των οκτώ αποτέλεσε εξαρχής ένα θέμα σημαντικό για την ελληνική δικαιοταξία στην Ελλάδα. Η άρση ισχύος της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου στην Τουρκία αφαιρεί το θεσμικό περιβάλλον των εγγυήσεων προστασίας των δικαιωμάτων στην Τουρκία. Η κατάσταση των πραγμάτων έδειχνε και συνεχίζει δυστυχώς να δείχνει ότι δίκαιη δίκη δεν μπορεί να διεξαχθεί όταν το τεκμήριο αθωότητας είναι εντελώς προσχηματικό, τα δικαστήρια λειτουργούν με επιλεγμένες συνθέσεις και οι δικηγόροι διώκονται ποινικά, ή όταν δεν υπάρχει καμία εγγύηση αξιοπρεπούς μεταχείρισης. Οι οχτώ δεν εκδοθήκαν στην Τουρκία, επειδή δε γίνεται να θυσιάσουμε τον σκληρό πυρήνα των αρχών μας στο όνομα της όποιας πολιτικής σκοπιμότητας. Η ανεπηρέαστη εφαρμογή του Συντάγματος και της Ευρωπαϊκής Σύμβασης για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου από την ανεξάρτητη Ελληνική Δικαιοσύνη, συνιστά ύψιστο δικαιοκρατικό και θεσμικό εχέγγυο της Πολιτείας μας, στο οποίο δε χωρούν διαπραγματεύσεις, υπαναχωρήσεις και υπολογισμοί.
Η ιστορικής σημασία απόφαση του Αρείου Πάγου ήρθε σε μια δυσμενή συγκυρία που χαρακτηρίζεται από την υποχώρηση των θεμελιωδών αξιών και κανόνων προστασίας των δικαιωμάτων του ανθρώπου, που δυστυχώς συνεχίζεται μέχρι σήμερα.
Η προσφυγική και μεταναστευτική μετακίνηση προς την Ευρώπη αντιμετωπίζεται πλέον ανοικτά με όρους ασφάλειας, όχι των ανθρώπων, αλλά των συνόρων βασιζόμενη στην λογική της δημιουργίας «αναχωμάτων». Στους φράχτες και την επιτήρηση των συνόρων προστέθηκε μια νέα παράμετρος. Η αναγνώριση της Τουρκίας σε «ασφαλή χώρα», η οποία επέτρεψε την επιστροφή προσώπων σε αυτήν και κυρίως εδραίωσε το πολιτικό επιχείρημα ότι χάρη στη συμφωνία ανακόπηκε το προσφυγικό ρεύμα. Ταυτόχρονα μέσα στη χώρα μας διαμορφώνονται δυο παράλληλα νομικά καθεστώτα: άλλο καθεστώς ισχύει στα νησιά κατ’ εφαρμογή της ευρωτουρκικής συμφωνίας, άλλο καθεστώς στην ηπειρωτική Ελλάδα για τους πρόσφυγες που εισήλθαν πριν την υπογραφή της συμφωνίας αυτής. Το σημαντικότερο ίσως όλων είναι οι επώνυμές καταγγελίες σχετικά με την άτυπη επαναπροώθηση από την Ελλάδα στην Τουρκία Τούρκων πολιτών που ζητούν διεθνή προστασία από τις αρχές της χώρας μας. Η Ελληνική Ένωση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου έχει ήδη συλλέξει στοιχεία και αναδείξει σχετικώς το όλο θέμα.
Η απόφαση για την μη έκδοση των οκτώ τιμά τις ευρωπαϊκές αξίες και την έννοια του κράτους δικαίου. Φαίνεται όμως ότι δυσχεραίνει έτι περαιτέρω τις ούτως ή άλλως τεταμένες εδώ και καιρό σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας. Ακριβώς, όμως, για αυτό το λόγο θα πρέπει να ενταθεί η αλληλεγγύη και η συνεργασία με τον τουρκικό λαό και τις οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών της γείτονος χώρας, καθώς και να συνεχιστεί η στήριξη της ευρωπαϊκής προοπτικής της Τουρκίας, σύμφωνα πάντα με το ευρωπαϊκό κεκτημένο και τους κανόνες του διεθνούς δικαίου.
Αν κάτι τελικά απομένει στην Ευρώπη των ημερών μας είναι ένα κύρος που σχετίζεται –όχι τόσο με τις πολιτικές που ασκεί σήμερα– αλλά με μια σειρά καταστατικών αρχών που την κάνουν να είναι ό,τι είναι στη νεωτερικότητα.
Αυτές είναι το κράτος δικαίου και τα δικαιώματα. […]. Και πάνω σε αυτή τη βάση θα πρέπει να χτίσουμε όλοι μαζί μια Ευρώπη της αλληλεγγύης, μια Ευρώπη σε ομοσπονδιακή βάση, μια Ευρώπη κοινωνική, οικολογική και περισσότερο δημοκρατική, μια Ευρώπη των λαών.
